“Με λένε ΒΕΛΒΕΤ ΚΟΦΙ ΠΑΛΜ, που να μη με λέγανε, το σώμα μου το νιώθω βαρύ και βρόμικο. Με κρατάει εδώ, μέσα σ΄ αυτό το δωμάτιο. Το δωμάτιο είναι το ρούχο του τρελού που φοράω……….. Η δουλειά γίνεται έτσι. Η πόρτα είναι ενισχυμένη με τσίγκο. Χτυπάει το κουδούνι, ανοίγω, μπαίνει ο πελάτης”.
Η κραυγή μιας από τις εκατοντάδες των γυναικών -θυμάτων του human traffiking ή αλλιώς
του σύγχρονου δουλεμπορίου. Της έδωσε φωνή, σπάζοντας τη συνωμοσία μιας ένοχης
σιωπής, ο Λάκωνας συγγραφέας Θανάσης Σκρουμπέλος με το βιβλίο του Η ιστορία
της Βέλβετ Παλμ, από τις εκδόσεις Τόπος. Το βιβλίο με τόλμη και ευαισθησία, θέτει
προς «ανάγνωση» το κοινωνικό φαινόμενο της διεθνικής σωματεμπορίας.Η εκδήλωση με θέμα «Το trafficking σήμερα» που οργάνωσε η Λέσχη Ανάγνωσης, με έρεισμα το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου, έλαβε χώρα το Σάββατο 9 Μαρτίου - μια ημέρα μετά την Παγκόσμια Ημέρα της γυναίκας - στην αίθουσα «Γεώργιος Περδικλώνης» του κτιρίου της Πνευματικής Εστίας Σπάρτης. Σκοπό είχε να ανοίξει την «ανάγνωση» του φαινομένου στο ευρύτερο κοινό. Καλεσμένοι της Λέσχης Ανάγνωσης ο ίδιος ο συγγραφέας Θανάσης Σκρουμπέλος και η Κοινωνική Λειτουργός, κ. Κωνσταντίνα Βαρδαραμάτου, εμπειρογνώμων trafficking και συντονίστρια των προγραμμάτων PRAKSIS*.
Με συγκινητική ενσυναίσθηση εμψύχωσε την κραυγή της ηρωίδας του βιβλίου, η φιλόλογος, μέλος της Λέσχης Ανάγνωσης κ. Νένα Καραγιαννοπούλου. Μέσα από μια συγκλονιστική αφήγηση, μετέφερε το λόγο του συγγραφέα στο κοινό που είχε κατακλύσει την αίθουσα της Πνευματικής Εστίας.
Στην παρουσίαση που ακολούθησε, φάνηκε εξ’ αρχής, ότι δεν υπήρχε χώρος για ορολογίες* και θεωρητικές προσεγγίσεις του φαινομένου καθ’ έδρας. Το βίωμα ήταν αυτό που κατέκλυσε την αίθουσα. Το βίωμα της απελπισίας και της οδύνης των θυμάτων, έτσι όπως το μετέφεραν τόσο ο συγγραφέας όσο και η Κοινωνική Λειτουργός, αφού και οι δύο ο καθένας από τον «τόπο» του, στρατεύτηκαν στον αγώνα κατά αυτού του καταλυτικού για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια σύγχρονου δουλεμπορίου. Ο Θανάσης Σκρουμπέλος με την πένα του, και η Κωνσταντίνα Βαρδαραμάτου με την δράση της στο χώρο των μη κυβερνητικών οργανώσεων. Με άμεσο και ζωντανό λόγο έφεραν το κοινό της εκδήλωσης, πρόσωπο με πρόσωπο με την αγριότητα αυτού του φαινομένου, θέτοντας ταυτόχρονα ερωτήματα που έβαλαν στο επίκεντρο, την συνενοχή σε αυτό το έγκλημα ολόκληρης της κοινωνίας.
Το μέλος της Λέσχης Ανάγνωσης κ. Ηλέκτρα Πρωίμου συντόνισε την παρουσίαση και την συζήτηση που ακολούθησε. Λόγω της αμεσότητας του βιώματος που κατέθεσαν οι ομιλητές, απόρροια της προσωπικής επαφής τους με θύματα και όχι της συσσώρευσης θεωριών και πληροφοριών, άνοιξε ένας ουσιαστικός διάλογος μεταξύ των ομιλητών και του κοινού, μετά το τέλος των παρουσιάσεων.
Η Κοινωνική Λειτουργός κ. Κωνσταντίνα Βαρδαραμάτου ξεκίνησε την παρουσίαση της με
την κατάθεση της διαπίστωσης ότι αν και από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 το φαινόμενο
του trafficking είναι ένα από τα πρώτα θέματα προς αντιμετώπιση στην ατζέντα των μη
κυβερνητικών οργανώσεων τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, εν τούτοις εδώ και
δύο δεκαετίες βρισκόμαστε ακόμη στο σημείο μηδέν. Ο σκόπελος των στερεοτυπικών
προκαταλήψεων απέναντι στα θύματα παραμένει. Το θύμα, είναι αυτό, που εξακολουθεί
να προστατεύεται λιγότερο και να ενοχοποιείται περισσότερο, δεδομένης και της κρατικής
αναλγησίας.Η ομιλήτρια κατέλυσε τους κυρίαρχους στερεοτυπικούς μύθους ορίζοντας το κυρίαρχο σχήμα του Trafficking μέσα από τα εξής τρία ερωτήματα:
1.Ποιά είναι τα θύματα;
Στατιστικά στοιχεία δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ θύματος. Δεν πρόκειται μόνο για γυναίκες, άνδρες και παιδιά από φτωχά κοινωνικά στρώματα και οικογένειες. Αφορά και σε μορφωμένους ανθρώπους που ευημερούσαν μα βρέθηκαν στον κυκλώνα του trafficking, λόγω της οικονομικοπολιτικής κατάστασης της χώρας τους (εμφύλιος, βομβαρδισμοί, εισβολές από άλλες χώρες, προσφυγιά κ.α.).
Φεύγουν από τις χώρες τους με ψεύτικες υποσχέσεις για καλύτερη ζωή είτε στην Ελλάδα, είτε αλλού στην Ευρώπη. Παλαιότερα τα θύματα διακινούνταν κύρια από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, ενώ σήμερα διακινούνται από χώρες της Αφρικής. Φτάνοντας σε ελληνικό έδαφος, οι διακινητές τους αφαιρούν τα χρήματα, τα προσωπικά τους έγγραφα και διαβατήριά τους.
Τα θύματα όπως επισήμανε η κ. Βαρδαραμάτου «είναι άνθρωποι σαν κι εμάς». Σε ανάλογες των θυμάτων κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές συνθήκες όλοι θα μπορούσαμε να είμαστε εν δυνάμει θύματα.
Διαπίστωση των μη κυβερνητικών οργανώσεων είναι ότι τα θύματα σε συντριπτικό βαθμό – πάνω από 95% - δεν ενσωματώνονται κοινωνικά και οικονομικά ξανά στην κοινωνία.
2. Ποιοι είναι οι διακινητές και σε τι αποσκοπούν;
Μιλάμε για κυκλώματα του οργανωμένου εγκλήματος που εκμεταλλεύονται τη φτώχεια, την ανέχεια, την δυστυχία και τον πόνο. Η διακίνηση και η εμπορία ανθρώπων αποφέρει τα μεγαλύτερα κέρδη παγκοσμίως. Είναι στην ίδια κλίμακα με την εμπορία όπλων και ναρκωτικών.
3. «Και ποιος είναι ο πελάτης;»
Με το ερώτημα αυτό έθεσε η κ. Βαρδαραμάτου ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές την ευθύνη, συνενοχή και συμμετοχή ολόκληρης της κοινωνίας στη διαιώνιση του trafficking. «Αν δεν υπάρχουν πελάτες δεν γίνεται εμπόριο».
Επισήμανε επίσης, με ιδιαίτερα καυστικό τρόπο την κρατική αναλγησία. Με την ελλειπή εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου - το οποίο έτσι κι αλλιώς δεν προστατεύει τα θύματα - με την ανυπαρξία υποστηρικτικών για τα θύματα δομών και μέσα σε ένα γενικότερο κλίμα αντιμεταναστευτικής πολιτικής, οι κρατικοί μηχανισμοί θυματοποιούν περαιτέρω το θύμα, ενώ παραδόξως δεν δείχνουν την ίδια αυστηρότητα στους θύτες.
Το κενό των θεσμών προσπαθούν να καλύψουν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχοντας ως πρώτη προτεραιότητα την προστασία του θύματος και την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Καθώς και τη μεθοδευμένη και συστηματική άσκηση πίεσης στα κέντρα εξουσίας για την ψήφιση και την εφαρμογή θυματοκεντρικών νομοθετικών πλαισίων.
Στο βασικό και καίριο ερώτημα τι μπορεί τελικά να γίνει για να αντιμετωπιστεί το trafficking,
η μόνη δυνατή λύση που έδωσε ως πρόταση και ως δυναμική η κ. Βαρδαραμάτου - είναι
η εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση των παιδιών με προσανατολισμό στον σεβασμό του
άλλου και ειδικά στην διαφορετικότητα του. Καλλιεργώντας σχέσεις ισοτιμίας με τα παιδιά
μας – ως γονείς, ως δάσκαλοι, ως κοινωνία - σχέσεις που θα βασίζονται στην αποδοχή και
την ανεκτικότητα και όχι σχέσεις εξουσίας που βασίζονται στο νόμο του ισχυρού έναντι
του αδυνάτου, μπορούμε να κάνουμε το πρώτο θεμελιακό βήμα για την αντιμετώπιση του
προβλήματος.Το ίδιο ίχνος της ρεαλιστικής πραγματικότητας άφησε στο κοινό και η παρουσίαση του συγγραφέα Θανάση Σκρουμπέλου. Χαρακτήρισε την «Ιστορία της Βέλβετ Πάλμ» ένα «στρατευμένο βιβλίο». Τα πνευματικά δικαιώματα του, τα έχει παραχωρήσει ο συγγραφέας στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Ο ίδιος υπογράμμισε το βαθιά πολιτικό στίγμα του βιβλίου του, αναφέροντας ότι η διακίνηση και εμπορία ανθρώπων είναι παλιά πρακτική της Δύσης. Επέμεινε στο ότι η δομή του οικονομικοπολιτικού μας συστήματος παράγει τέτοια φαινόμενα σκληρής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Η παραγωγική σχέση του ανθρώπου βασίζεται στο κέρδος και η διακίνηση και εμπορία ανθρώπων αποφέρει πολλά περισσότερα κέρδη, ξεπερνώντας ακόμη και το εμπόριο όπλων.
Η ανάγκη να γράψει αυτό το βιβλίο, του γεννήθηκε καθώς περιδιαβαίνοντας βράδυ στους δρόμους της Αθήνας, συναντούσε κορίτσια δώδεκα - δεκατριών ετών, θύματα σωματεμπορίου να γεμίζουν ως σκιές τους δρόμους της Κυψέλης κι άλλων συνοικιών. Είδε απροκάλυπτα πώς η βία και η ανάγκη κάνουν τον άνθρωπο έρμαιο των πιο κακών συνθηκών.
Το βιβλίο είναι πόνημα μυθοπλασίας. Η μήτρα της ιστορίας του όμως, είναι οι μαρτυρίες οκτώ κοριτσιών, θυμάτων του trafficking. Ο συγγραφέας δεν βασίστηκε σε ψυχρά στατιστικά στοιχεία αλλά στο βίωμα και στην αλήθεια των θυμάτων, με τα οποία ο ίδιος συνομίλησε. Συνάντησε βέβαια μεγάλη δυσκολία μέχρι να τον εμπιστευτούν και να αρχίσουν να του μιλάνε.
Το happy end του βιβλίου, τον έφερε πολλές φορές μπροστά στο επιτακτικό ερώτημα των αναγνωστών του, γιατί επέλεξε ένα αισιόδοξο τέλος σε μια τόσο σκληρή ιστορία, παρουσιάζοντας την ηρωίδα του να ξεφεύγει τελικά από τα δίχτυα των διακινητών της και να κτίζει μια ζωή όπως την ονειρευόταν. Υποστήριξε την επιλογή του για τον αίσιο επίλογο της ιστορίας της Βέλβετ Πάλμ, στρέφοντας το βλέμμα μας κάτω από την επιφάνεια των λέξεων και αποκαλύπτοντας το βάθος της πρότασης της γραφής του. Η ηρωίδα του είναι μια μορφωμένη κοπέλα, βαθιά καλλιεργημένη. Γαλουχημένη από τους γονείς της τον καιρό της ευμάρειας τους, με το όνειρο της Δημοκρατίας, μέσα στο λίκνο της αμοιβαίας αγάπης τους. Μια δημοκρατία που αναβαπτιζόταν μέσα της καθώς μεγάλωνε, καθώς ερχόταν σε επαφή με κλασικά θεατρικά κείμενα, ορόσημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Για να δώσει έμφαση στην αξία της Δημοκρατίας και της Παιδείας, ο Θανάσης Σκρουμπέλος, θέτει τον «κακό» της ιστορίας, τον διακινητή, να καταποντίζεται μέσα στο κενό των αξιών και την ένδεια της πνευματικότητας του. Είναι αυτός που τελικά τα χάνει όλα. Ακόμη και τον εαυτό του. Χαρακτηριστικά ο συγγραφέας επισήμανε: «Το κακό όποιος το παράγει δεν μένει αλώβητος..».
Μετά το τέλος της εκδήλωσης ο συγγραφέας Θανάσης Σκρουμπέλος επιφύλαξε μια έκπληξη στους αναγνώστες του που ανέβηκαν μαζί του στο Μυστρά για να συνεχίσουν τη συνομιλία τους μαζί του.
«Ίσως ξανακουδουνίσει ο έμπορος την τσέπη του και ο μαγικός ήχος του χρήματος να μεταμορφώσει ξανά τους φίλους σε σκύλους. Μα θα’ χουμε προλάβει να βάλουμε το δικό μας λιθαράκι, θα ’χουμε προλάβει να κεράσουμε με το όνειρο κι άλλους για να συνεχίσουν μετά από εμάς. Τώρα που τα γράφω, με βοηθάει η γραφή να ξεδιαλύνω τα αξεδιάλυτα, έχω τη βεβαιότητα πως δεν είναι ο Θεός που επινόησα και μου δίνει δύναμη να αντέξω, ούτε η φιλία που βρήκα στη Μαρία, είναι τα καλά χρόνια που έζησα, που με κέρασαν με το όνειρο της Δημοκρατίας οι δικοί μου, που άγγιξα τη Δημοκρατία, τη δύναμη της, τη δικαιοσύνη της, που ήμασταν όλοι ίσοι απέναντι στο νόμο. [...]Έζησα τη φρίκη μα είχα ζήσει και το όνειρο, της Δημοκρατίας. Μπορώ να κρίνω».
Για τη Λέσχη Ανάγνωσης, Ειρήνη Κοκκορού
*Η PRAKSIS είναι μία ανεξάρτητη Μη Κυβερνητική Οργάνωση, που έχει σαν κύριο στόχο τη δημιουργία, εφαρμογή και υλοποίηση προγραμμάτων ανθρωπιστικής και ιατρικής δράσης.
* trafficking: η παράνομη διακίνηση κι εμπορία ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευση.».
