Οι Αμύκλες βρίσκονται στη Λακωνία, Ανατολικά του Ταύγετου και Δυτικά του Πάρνωνα στην πεδιάδα του ποταμού Ευρώτα. Σήμερα βρίσκοναι 6 χιλ. νότια της Σπάρτης, δίπλα στην ΕΟ από τη Σπάρτη για Γύθειο. Το όνομά του χωριού αποτελέι συνέχεια από τις αρχαίες Αμύκλαι, τα ερείπια των οποίων βρίσκονται 1.5 χιλιόμετρα μακριά του σημερινού χωριού.
Στο φως του Αμυκλαίου - Video teaser from Amykles Research Project on Vimeo.
Σύμφωνα με κάποιες πηγές, η αρχαία πόλη Αμύκλαι (αρχαία ελληνικά: Ἀμύκλαι) ιδρύθηκε από τον Αμύκλα της Σπάρτης, τον γιο του Λακεδαίμονα[1]. Το δεύτερο αιώνα μ.Χ., ο Παυσανίας πληροφορήθηκε ότι η αρχαϊκή τοποθεσία των Αμυκλών είχε αρχαία προέλευση σαν οχυρό των Αχαιών πριν από την "Κάθοδο των Δωριέων", και η σύγχρονη αρχαιολογία έχει υποστηρίξει αυτήν την άποψη. Ο οικισμός της Εποχής του Χαλκού βρίσκεται στις πλαγιές πάνω από το σύγχρονο χωριό των Αμυκλών. Κατακτήθηκε από τους αρχαίους Σπαρτιάτες ως ο πέμπτος από τους παρακείμενους οικισμούς, η κατάκτηση των οποίων απετέλεσε την αρχή της ιστορίας της Σπάρτης, τον 8ο αιώνα π.Χ. Οι κάτοικοι των Αμυκλών έγιναν περίοικοι, ελεύθεροι αλλά χωρίς πολιτικά δικαιώματα αλλά με υποχρέωση να πληρώνουν φόρους πολίτες της Σπάρτης.
Την ίδια περίπου περίοδο ανεγέρθηκε στις Αμύκλες το Ιερό του Απόλλωνα, όπου μέσα στο τέμενός του περιέκλειε τον τύμβο του Υάκινθου[2], πρωτοελλαδική θεότητα η λατρεία της οποίας συγχεόταν με αυτήν του Απόλλωνα στην ετήσια γιορτή των Υακινθίων. Υπάρχουν αναθηματικά αγαλματίδια της προ-Μυκηναϊκής περιόδου και της Γεωμετρικής περιόδου, αλλά με κενό μεταξύ τους: "είναι φανερό ότι είχε λάβει χώρα μια ριζική αναδιαμόρφωση", σχολιάζει ο Walter Burkert, δίνοντας πολλά παραδείγματα αυτής της διακοπής στην λατρευτική πρακτική κατά την Γεωμετρική περίοδο, και που περιλαμβάνει και τις Αμύκλες (1985, σελ. 49).
Μετά την κατάκτηση από τους Σπαρτιάτες, οι Αμύκλαι συνέχισαν να πραγματοποιούν τις Γυμνοπαιδιές και τα Υακίνθια, τώρα προς τιμήν του Απόλλωνα Αμυκλαίου, κατά μία κατοπινή πολιτική ερμηνεία, τιμώντας "την πολιτική συμφιλίωση της Δωρικής Σπάρτης (Απόλλωνας) με Αχαϊκό πληθυσμό των Αμυκλών (Υάκινθος)" (Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού). Ακόμα δεν ακούγεται τίποτε για την αδελφή του Απόλλωνα Άρτεμι, τονίζει ο Burkert[3]. Κατά τον έβδομο ή στις αρχές του έκτου αιώνα φτιάχνεται μία κολοσσιαία κρανοφόρα προτομή από μπρούντζο, έχοντας μια ανεικονική μορφή στιβαρής κολώνας με χέρια, που κρατάει δόρυ και το πιο οικείο τόξο: "αρχαίο και χωρίς τεχνουργία", σχολιάζει ο Παυσανίας, "εκτός από το πρόσωπο και τις άκρες των ποδιών και των χεριών του μοιάζει με μπρούντζινη κολώνα. Έχει κράνος στο κεφάλι του, και δόρυ και τόξο στα χέρια του. Η βάση του αγάλματος είναι σχηματισμένη σαν βωμός, και λέγεται ότι ο Υάκινθος είναι θαμμένος μέσα του" (Περιήγησις, III.6). Στα μέσα του έκτου αιώνα το πρόσωπο του Απόλλωνα επιχρυσώθηκε με χρυσό από την Λυδία, δώρο του Κροίσου. Αργότερα τον έκτο αιώνα, ο Βαθυκλής της Μαγνησίας σχεδίασε ένα Δωρικό-Ιωνικό συγκρότημα ναού αργότερα γνωστό ως "θρόνος του Απόλλωνα". Το αρχαϊκό λατρευτικό άγαλμα, το οποίο στεκόταν στο βάθρο που κατασκευάστηκε για να περικλείει τον χθόνιο βωμό του Υάκινθο, περικύκλωνε μια πραγματική "εγκυκλοπαίδεια" της ελληνικής μυθολογίας, αν κρίνουμε από απαρίθμηση από τον Παυσανία των αντικειμένων και των ανάγλυφων. Το βάθρο περιείχε το βωμό του Υάκινθου[4], και ήταν καλυμμένο με ανάγλυφα, ενώ περισσότερα ανάγλυφα κάλυπταν στο κτήριο σαν στοά που περιέκλειε από τις τρεις μεριές το τεράστιο άγαλμα του θεού. Το ανάλημμα και ο περίβολος του ιερού έχουν ανασκαφεί. Θραύσματα της αρχιτεκτονικής που έχουν βρεθεί, επιδεικνύουν έναν συνδυασμό δωρικών και ιωνικών στοιχείων. Κάποια από τα ευρήματα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο Σπάρτης.
Εκτός από τη λατρεία του Απόλλωνα, οι κάτοικοι των Αμυκλών λάτρευαν επίσης τον Διόνυσο ως Διόνυσος Ψίλαξ. Ο Παυσανίας σημειώνει ότι ψίλα ήταν η δωρική λέξη για τα φτερά: "το κρασί αναπτερώνει τον άνθρωπο, ελαφρύνοντας το πνεύμα τους, όχι λιγότερο απ’ ό, τι τα φτερά τα πουλιά" προσθέτει σαν σχόλιο. Προφανώς του ήταν δύσκολο να φανταστεί έναν αρχαϊκό φτερωτό Διόνυσο.
Παραδοσιακά οι Αμύκλαι ήταν συνυφασμένες ως η κατοικία του Τυνδάρεως και των γιων του, των Διόσκουρων.
